Beleidsmatig onderzoek naar financiering van lokale handhavende overheden voor Ruimtelijke Ordening in het licht van de implementatie van het decreet handhaving van de Omgevingsvergunning

Abstract

Deze opdracht heeft tot doel een beleidsmatig onderzoek te voeren naar de mogelijkheden tot financiering van de lokale handhavingspartners Ruimtelijke Ordening en flankerende maatregelen daarbij. Daarbij werd gebruik gemaakt van een 'multi-method'-aanpak, gericht op verschillende dataverzamelingstechnieken en - bronnen.Een eerste onderdeel van de studie handelt over algemene middelenstromen van hogere overheden aan lokale besturen met inbegrip van buitenlandse voorbeelden en voorbeelden handhaving. De beschrijving geeft inzicht in de aard van de beleidskeuzes die gemaakt moeten worden, vb. in hoeverre met een bepaalde financiering een gewenste uitkomst wordt beoogd. Hieruit is een algemene typologie gedistilleerd. Als conclusie zijn de leerpunten beschreven die een referentie vormen voor de volgende delen van de studie.Het tweede onderdeel geeft een beeld over de manier waarop aan het handhavingsbeleid ruimtelijke ordening in Vlaanderen vorm wordt gegeven. Diverse instrumenten van het ruimtelijk beleid worden geplaatst in de handhavingsketen. Er wordt hierbij niet alleen gekeken naar reactieve handhaving. Zo zijn goede informatie via vergunningen, plannenregister en stedenbouwkundige attesten en informatie over het handhavingsbeleid proactieve maatregelen, waarin de gemeentelijke overheden vaak investeren. De motieven van gemeenten om wel of geen actief handhavingsbeleid te voeren uit de studie n.a.v. het handhavingsplan worden beschreven. Enkele Vlaamse voorbeelden worden vergeleken met voorbeelden uit het buitenland.In het derde deel worden verschillende beleidsbeslissingen die effect hebben op keuzes voor het financieringsmodel besproken: het subsidiariteitsprincipe en het voornemen om gemeenten meer autonomie te geven, het principe van vereenvoudiging van financiële stromen en de nood aan de verdere uitbouw van een monitoringsysteem. Ook de omvang van de financiële middelen o.b.v. de gegevens het DAB Herstelfonds komt in beeld.In het vierde deel wordt een financieringsmodel uitgewerkt op de basis van verschillende scenario's die voortvloeien uit de algemene en onderliggende principes , bekomen uit de voorgaande delen. De onderzoekers stellen een drieledig financieringsmodel voor:(1) De middelen die de inzet van bepaalde handhavingsinstrumenten genereren te laten toekomen aan de lokale besturen. Er moet wel over gewaakt worden dat eenvormigheid wordt behouden, zodat de gelijkheid tussen de burgers gegarandeerd wordt.(2) In te zetten op bepaalde doelsubsidies zoals een tijdelijke en gedeeltelijke ondersteuning van de loonkosten van de handhavingsambtenaar en zijn opleidingskosten en oproepsubsidies voor innoverende projecten.(3) Aangezien zuiver financiële ingrepen op zich geen garantie bieden op succes om gemeentelijke overheden aan te moedigen tot handhaving, wordt ook uitdrukkelijk geadviseerd om te werken aan de randvoorwaarden en in te zetten op flankerende maatregelen waarbij de Vlaamse overheid als een soort 'back-office' doelgericht verder inspeelt op een aantal noden bij de lokale besturen zoals: nood aan informatie (modelformulieren, wijziging wetgeving, verschenen rechtspraak en interpretatie ervan, ), nood aan procedurele ondersteuning, afstemming prioriteiten gewest - lokaal bestuur - parket, … ).