Nieuwe inzichten voor de procesvoering bij complexe omgevingsprojecten

Abstract

Omgevingsbesluitvorming is complex en daardoor ook continu in ontwikkeling. Pakweg 30 jaar geleden werden omgevingsbeslissingen nog vaak top-down genomen en uitgerold, vanuit sectorale taken en bevoegdheden, zonder al te veel aandacht voor de onderlinge samenhang van projecten. Sindsdien is de aandacht steeds meer verschoven naar participatieve en geïntegreerd aanpakken. Wat het precies betekent om in de praktijk participatief of geïntegreerd te moeten werken, is evenwel niet altijd duidelijk. Overheden botsen op hun limieten in hun mogelijkheden om deze aanpak vorm te geven en te faciliteren. Zo ervarengemeenten een gebrek aan kennis en capaciteit. Maar zeker ook bij de Vlaamse administraties is dergelijke manier van werken niet altijd evident en is het zoeken naar geschikte vormen om met diverse partijen samen te werken aan omgevingsprojecten. In onze zoektocht naar meer houvast werd daarom vaak opnieuw beroep gedaan op nieuwe regels of procedures. Deze moesten zorgen voor meer zekerheid en snellere realisaties.Echter, de samenleving is onvoorspelbaar en is niet steeds te vatten in meer of nieuweregels en procedures. Zo hoopte men met de nieuwe aanpak die in de procedure in hetdecreet ‘complexe projecten’ uitgetekend is, een medicijn te vinden tegen overmatige juridisering. Maar in de praktijk blijkt dat ook na breed gewaardeerde participatieprocedure projecten juridisch worden aangevochten.Het departement Omgeving ging met die probleemstelling aan de slag en verkent nieuwe oplossingsrichtingen. Niet voor een aanpassing van de bestaande procedures of om nieuwe procedures uit te werken. De vraag die centraal staat is hoe we vanuit de bestaande procedures tot een rijkere procesvoering in Vlaanderen kunnen komen? Een procesvoering die niet te rigide is, maar ook niet richtingloos. Die ervoor zorgt dat binnen omgevingsprojecten partijen met elkaar in verbinding blijven staan, in plaats van verder van elkaar verwijderd te raken. Zodat beleidsbesluiten ook niet eindeloos aangevochten worden. We hanteren hiervoor de term ‘verbindend besturen’, en willen met aanbevelingen voor een rijkere procesvoering een stap zetten naar meer zekerheid voor de realisatie van toekomstige omgevingsprojecten.