Duurzame Economische Welvaart in Vlaanderen: evolutie van 1990 tot en met 2018

Abstract

Dit rapport presenteert de Index voor Duurzame Economische Welvaart (ISEW) voor Vlaanderen voor de periode 1990-2018. Hierbij wordt rekening gehouden met zowel de baten als de kosten van economische activiteiten.De Index voor Duurzame Economische Welvaart (ISEW, Index of Sustainable Economic Welfare) is een alternatieve indicator voor welvaart. De index meet de bijdrage van een economie tot het welzijn van haar inwoners op basis van een afweging tussen de baten en de kosten van activiteiten op macroniveau: zo neemt de ISEW bepaalde sociale en milieuaspecten mee in de berekening van de economische welvaart.De ISEW voor Vlaanderen toont dat de duurzame economische welvaart per capita in de regio minder sterk toenam in de bestudeerde periode 1990-2018 dan het Bruto Binnenlands Product (BBP) per capita.Zo nam de ISEW per capita toe met 33,0 % tussen 1990 en 2018, terwijl het BBP per capita toenam met 38,4 %. Beide indices kennen wel een met perioden sterk verschillend verloop (zie figuur 1), wat aangeeft dat economische groei niet noodzakelijk hand in hand gaat met een toename van duurzame economische welvaart. Als meest in het oog springend voorbeeld van het verschillend verloop tussen beide nam in de eerste 7 jaren na het uitbreken van de financieel-economische crisis (2008-2015) de ISEW per capita toe met 9,2 %, terwijl het BBP per capita daalde met 2,9 %.Globaal genomen neemt tijdens de laatste jaren van de bestudeerde periode (tot 2018) het belang van de kosten van milieudegradatie op korte termijn af, ten gevolge van de verminderde uitstoot van luchtpolluenten en de verbeterde waterkwaliteit in Vlaanderen.De meer holistische kijk op welvaart via alle economische, sociale en milieucomponenten van de ISEW biedt een breed scala aan interventiepunten voor beleidsmakers en andere maatschappelijke actoren. De ISEW biedt data over en inzichten in bepaalde bredere effecten van het gevoerde (overheids)beleid. Op die manier kan de ISEW bijdragen om een effectiever (overheids)beleid uit te stippelen dat de economische dimensie van welzijn op een duurzame manier verhoogt.Een (overheids)beleid dat inzet op het behoud en de verbetering van de milieukwaliteit kan de ISEW positief beïnvloeden ondanks een negatief effect op korte termijn op de uitgaven van huishoudens. Een daling van bijvoorbeeld de uitstoot van broeikasgassen en een efficiënter gebruik van niet-hernieuwbare hulpbronnen zal zich uiten in een daling van de kosten van luchtvervuiling of van klimaatverandering en in een lagere totale vervangingskost voor het gebruik van niet-hernieuwbare energiebronnen. De gedaalde kosten kunnen een eventuele tijdelijke daling van de uitgaven van huishoudens compenseren binnen de ISEW.In zijn hoedanigheid van alternatieve maat voor het opvolgen van economische prestaties (in plaats van het BBP) kan de ISEW op zijn beurt opgenomen worden in een bredere set van alternatieve indicatoren, inclusief biofysische indicatoren (bijvoorbeeld de ecologische voetafdruk) om zo ook de (ecologische) duurzaamheid van het huidige welvaartsniveau na te gaan.Binnen het bredere ‘Beyond GDP’ debat wordt de ISEW gezien als een van de belangrijke alternatieven voor het BBP. Dit debat begint recent steeds meer deel uit te maken van de economische hoofdstroom. Zo is er bijvoorbeeld het ‘Beyond GDP’ initiatief van DG Environment van de Europese Commissie en de ‘Agenda in Focus: Beyond GDP’ van het Wereld Economisch Forum. En heel recent is ‘Beyond GDP’ – onder de motto’s ‘Building Back Better’ en ‘Bounce Forward’ – nog centraler op de agenda komen te staan in het kader van de zogenaamde ‘Recovery and Resilience Facility’ (herstelplan) van de Europese Commissie, naar aanleiding van de nood aan herstel/transformatie ten gevolge van de Covid19-pandemie.