Vergroening van het belastingstelsel

Abstract

De federale en de Vlaamse overheid hebben in de laatste jaren een aantal fiscale hervormingen doorgevoerd die - vanuit het perspectief van de vergroening van de belastingen – ongezien zijn. De federale taxshift, de kilometerheffing voor vrachtwagens en de (ondertussen afgeschafte) verhoogde bijdrage Energiefonds waren de belangrijkste vergroeningsoperaties. Deze beleidswijzigingen hebben een duidelijke impact op de inkomstgerelateerde en de tariefindicatoren. Er kan een gevoelige stijging worden waargenomen, vooral dan bij de energiebelastingen. Inkomsten uit milieugerelateerde belastingen stijgen opnieuw Na een sterke toename van inkomsten uit milieugerelateerde belastingen in de jaren ’90, bleven deze inkomsten gedurende een langere periode vrij stabiel. Zoals steeds domineren de energiebelastingen het beeld van de evolutie van de inkomsten uit milieugerelateerde belastingen. Vanaf 2016 wordt er een opvallende stijging van de inkomsten uit milieugerelateerde belastingen waargenomen. De stijging is vooral te wijten aan de volgende beleidsmaatregelen en evoluties: federale taxshift, doorgevoerd tussen 2015 en 2018: stijging van de accijnzen op diesel en (een kleinere) daling van accijnzen op benzine; invoering van de kilometerheffing voor vrachtwagens op 1/4/2016; sterke stijging van de prijzen van (geveilde) emissierechten (EU ETS) in 2018. De piek in 2016-2017 werd veroorzaakt door de invoering van de Verhoogde Bijdrage Energiefonds in 2016, maar eind 2017 werd deze terug afgeschaft na de vernietiging door het Grondwettelijke Hof. Figuur inkomsten In 2018 betaalden de gezinnen 51 % van alle milieugerelateerde belastingen in België, de bedrijven 48 %. In de laatste tien jaar was er een verschuiving in de richting van de gezinnen, in 2008 betaalden de gezinnen 43 % van de milieubelastingen, de bedrijven betaalden toen 56 % van de milieubelastingen. Tarieven op energie in stijgende lijn In de laatste twee decennia kan er voor de tarieven op energie een stijgende trend worden waargenomen. De grote uitschieter van de tariefindicator voor energie in 2016 en 2017 is te wijten aan de hierboven vermelde invoering en afschaffing van de Verhoogde Bijdrage Energiefonds. De heffingen op elektriciteit en aardgas stegen de afgelopen 15 jaar aanzienlijk. Het feit dat de belastingen op elektriciteit in de periode voordien heel laag waren (in vergelijking met de transportbelastingen) komt in deze indicator niet naar voor. De transportindicator stijgt licht door de kilometerheffing voor vrachtwagens. Figuur tarieven We kunnen besluiten dat Vlaanderen en België sinds 2015 het pad van de vergroening van de fiscaliteit hebben ingezet. Naast de waargenomen vergroening is er nog heel wat marge voor gerichte internaliseringsoperaties van externe kosten, door het verhogen van bepaalde milieugerelateerde belastingen of het verminderen van milieugerelateerde belastinguitgaven.