De Index voor Duurzame Economische Welvaart (ISEW) voor Vlaanderen, 1990-2012

Abstract

Steeds meer overheden overwegen het gebruik van alternatieve welvaartsindicatoren voor de opvolging van hun beleid. De Index voor Duurzame Economische Welvaart (ISEW) werd ontwikkeld als antwoord op de kritiek op het gebruik van het bruto binnenlands product (BBP) als welvaartsindicator. Een geactualiseerd MIRA-rapport rapporteert over het verloop van de ISEW voor Vlaanderen en schetst het potentieel en het effectieve gebruik van de index voor de beleidsvoering in verschillende landen en regio’s, waaronder Vlaanderen.In tegenstelling tot het ‘klassieke’ BBP tracht de Index voor Duurzame Economische Welvaart sociale en milieuaspecten mee te nemen in de meting van de economische welvaart. De ISEW geeft op die manier een beter beeld van de economische welvaart en sluit ook beter aan bij de perceptie van welvaart door de bevolking.De ISEW kijkt hoe een economie bijdraagt tot het welzijn van de bevolking. Dat gebeurt op macroniveau op basis van een afweging tussen de baten en de kosten van economische activiteiten. Die baten zijn goed weergegeven in de uitgaven van de huishoudens. Maar in tegenstelling tot het BBP past de ISEW deze baten vervolgens aan voor onder meer de waarde van (onbetaalde) huishoudelijke arbeid, de welvaartsverliezen door inkomensongelijkheid en de welvaartsverhogende overheidsuitgaven (bv. gezondheidszorg). De kosten van economische activiteiten die binnen de ISEW worden meegenomen hebben betrekking op het verlies van ecosysteemdiensten. Het gaat om de degradatie van het milieu (water, lucht, klimaat en aantasting van de ozonlaag) en de uitputting van natuurlijk kapitaal.Tussen 1990 en 2012 nam het BBP per capita voor Vlaanderen toe met 28 %. De ISEW per capita voor Vlaanderen nam in dezelfde periode minder snel toe, namelijk met 16 % (zie figuur).Het BBP/capita nam toe tot 2008 en daalde nadien als gevolg van de financieel-economische crisis. Een periode van toename van de ISEW tussen 1990 en 2002 wordt afgebroken door een sterke daling tussen 2002 en 2008 (15 % in totaal, of 2,1% op jaarbasis). In 2009 steeg de ISEW/capita opvallend sterk (+11 %) en dit terwijl het BBP/capita voor Vlaanderen in dat jaar daalde (-4 %). In 2010 daalde de ISEW/capita terug (-11 %). En de twee volgende jaren stabiliseerde de ISEW/capita en daalde het BBP/capita verder.De sterke daling van de ISEW tussen 2002 en 2008 werd veroorzaakt door een toename van de inkomensongelijkheid in Vlaanderen. De toename van de milieukosten op lange termijn droeg ook bij tot de daling van de ISEW/capita voor Vlaanderen, zij het in mindere mate.In 2009 steeg de ISEW/capita sterk en dit voornamelijk als gevolg van de daling van de kosten van onze economische activiteiten. Door de economische crisis daalde het gebruik van niet-hernieuwbare energiebronnen. In 2010 werd een omgekeerde beweging waargenomen. De ISEW/capita daalde in dat jaar sterk door de toename van het energiegebruik.De economische, sociale en milieu-indicatoren die deel uitmaken van de ISEW bieden een brede waaier aan informatie voor beleidsmakers. De ISEW kan inzicht bieden in de bredere effecten van het gevoerde beleid en helpen om een effectiever beleid uit te stippelen dat het algemene welzijn op een duurzame manier verhoogt.Een beleid dat inzet op milieukwaliteit kan de ISEW positief beïnvloeden ondanks een negatief effect op korte termijn op de bestedingen van huishoudens. Een daling van bijvoorbeeld de uitstoot van broeikasgassen en een efficiënter gebruik van niet-hernieuwbare hulpbronnen zal zich uiten in een daling van de kosten van luchtvervuiling of van klimaatverandering en een lagere totale vervangingskost voor het gebruik van niet-hernieuwbare energiebronnen. De gedaalde kosten kunnen een tijdelijke daling van de bestedingen van huishoudens compenseren. Door kosten en baten van beleidsmaatregelen ten opzichte van elkaar af te wegen hanteert de ISEW een andere invalshoek bij beleidsanalyse in vergelijking met het BBP. Wanneer er enkel naar het BBP wordt gekeken, zal zo’n beleid negatief scoren door de daling van de totale consumptie.