Vijf transitiesleutels voor open ruimtebeleid

Abstract

Het Departement Omgeving heeft de opdracht om het open ruimtebeleid klaar te maken voor de uitdagingen van morgen. De grote krijtlijnen van hoe het openruimtelandschap er in de toekomst moet uitzien, zijn duidelijk en liggen ondertussen vast. Bijhorend bestaat een waaier aan ondersteunende beleidsinstrumenten die vlot inzetbaar moeten zijn om open ruimte te bewaren en verbreden met nieuwe verweven opgaven zoals klimaat en energie.Die open ruimte stopt niet aan gemeentegrenzen, kent diverse eigenaars en is inherent verbonden aan meerdere functies zoals natuur, landbouw, energie, recreatie of water. Bovendien moet open ruimtebeleid wendbaar zijn en makkelijk te verbinden met veranderingen van binnenuit. Denk maar aan het veranderende overheidslandschap zelf (bv. bestuursdecreet of nieuwe rolinvullingen bij bovenlokale actoren of nieuwe spelers zoals De Werkvennootschap) of vernieuwing van procedures en decreten (bv. geïntegreerde planprocessen, complexe projecten, grondbeleid, instrumentendecreet, ...). Daarnaast zijn ook externe en andere complexe uitdagingen verbonden aan open ruimtebeleid.Nieuwe uitdagingen die overheden vandaag beantwoorden met bijvoorbeeld de meer gebieds- en oplossingsgerichte aanpak of het durven herdenken van hun eigen rol: het moet meer faciliterend of co-creatief, en liefst ook vaker overbeleidsgrenzen-of-beleidsniveaus-heen. Open ruimtebeleid wordt ook op andere manieren herdacht. Zo activeert het Open Ruimte Platform bv. lokale coalities van wisselende en diverse stakeholdergroepen via de 'Open Ruimte Beweging'. Dat is vandaag al zichtbaar in de eerste antwoorden op de vernieuwende projectoproep 'Water-Land-Schap'. Maar al die veranderingen bezorgen het Departement Omgeving ook nieuwe vragen: Hoe maakt het open ruimtebeleid beter de verbinding met wie het in de praktijk moet uitvoeren? Blijven bestaande instrumenten even makkelijk inzetbaar in die nieuwe of veranderende context? Welke (aangepaste) instrumenten motiveren diverse (boven)lokale actoren om iets of meer te doen voor open ruimte? Op die vragen zocht het Departement Omgeving antwoorden in overleg met sleutelfiguren en via een gerichte verkenningsopdracht.