Project VLA07-4.2 Compilatiestudie betreffende de seismiciteit in Vlaanderen

Abstract

In dit rapport maken we een bilan op van de huidige kennis over de seismische activiteit en de seismische gevarenkans in Vlaanderen en zijn omgeving. Wereldwijd zijn de meeste en de grootste aardbevingen gesitueerd langs plaatranden. Enkele bekende voorbeelden hiervan zijn de San Andreasbreuk in Californië, de Noord-Anatolische breuk in Turkije, de subductiezones rond de Stille Oceaan (de zogenaamde "ring of fire"), de subductiezone ten westen en zuidwesten van Indonesië, enz. Maar ook binnenin de tektonische platen komen aardbevingen voor. Deze zijn weliswaar minder frequent, maar ze kunnen in sommige gevallen significante proporties aannemen en zelfs tot echte rampen leiden. Hier zijn twee belangrijke oorzaken voor: enerzijds worden seismische golven in intraplaatgebieden minder gedempt, waardoor een aardbeving van een bepaalde magnitude ("kracht op de schaal van Richter") over een groter gebied schade kan veroorzaken dan langs een plaatrand, en anderzijds is de paraatheid van de bevolking er veel minder groot dan in meer actieve gebieden, waar mensen vertrouwd zijn met het fenomeen en er ook aangepaste bouwvoorschriften gelden. Vlaanderen, België en eigenlijk heel Noordwest-Europa bevinden zich in zo'n intraplaatzone, meer bepaald binnen de Euraziatische plaat. De dichtstbijzijnde plaatranden liggen meer dan 1000 kmverder, met name in het midden van de Atlantische Oceaan en in een brede zone in het Middellandse Zeegebied. Hoewel bij ons de algemene opvatting heerst dat aardbevingen hier niet voorkomen, blijkt uit dit rapport dat dit beeld bijgesteld moet worden. Binnen Noordwest-Europa is het ruime gebied rond België één van de meest seismisch actieve. In het verleden, tot zelfs in de 20e eeuw, zijn er verschillende aardbevingen geweest die ook in Vlaanderen significante schade veroorzaakt hebben. De meest recente waarvan ook het epicentrum in Vlaanderen zelf lag was de aardbeving van 11 juni 1938 in de omgeving van Oudenaarde en Ronse. Nu blijven er nog slechts weinig getuigen van deze aardbeving over en is de impact van zwaardere aardbevingen in het verleden uit ons collectief geheugen verdwenen. Zoals voor de meeste natuurlijke gevaren geldt ook voor aardbevingen dat uit het verleden lessen kunnen getrokken worden voor de toekomst. De tijdspanne die wordt bestreken door onze kennis over aardbevingen is slechts klein in vergelijking met de duur van de geologischeprocessen (spanningen in de aardkorst) die eraan ten grondslag liggen. Er is dus geen reden om aan te nemen dat dergelijke aardbevingen zich in de toekomst niet zouden kunnen herhalen. Een realistisch beeld van het gevaar door aardbevingen in Vlaanderen is daarom noodzakelijk.