Praktijkonderzoek naar de toepassing van preventieve en remediërende maatregelen tegen bodemaantasting door bodemverdichting

Abstract

In Vlaanderen vormt bodemverdichting één van de belangrijkste bedreigingen voor de bodemkwaliteit. Een groot deel van de Vlaamse akkerbodems is vermoedelijk al in zekere mate verdicht. Bodemverdichting heeft belangrijke landbouwkundige en milieukundige gevolgen. De voornaamste oorzaak ligt in het betreden van bodems met steeds zwaardere machines. Wanneer bodems gevoelig zijn voor verdichting en onder ongunstige omstandigheden worden betreden, is bodemverdichting onvermijdelijk. Om deze problematiek aan te pakken, zijn preventieve en remediërende maatregelen noodzakelijk. Dankzij preventieve maatregelen wordt (bijkomende) bodemverdichting vermeden of beperkt; remediërende maatregelen verminderen bestaande bodemverdichting. In dit onderzoek worden preventieve en remediërende maatregelen tegen bodemverdichting in detail bestudeerd, geconcretiseerd en toegepast in de praktijk. Hierbij worden alle technische, praktische en economische aspecten belicht. Qua preventieve maatregelen wordt omschreven hoe de bodemdruk kan verlaagd worden via lagere wiellasten en het vergroten van het contactoppervlak met de bodem. De focus ligt hierbij op de optimalisatie van de bandenuitrusting, het verlagen van de bandendruk en een aangepaste wielconfiguratie, zoals meer assen, meer wielen per as, dubbellucht, verstelbare spoorbreedte, driewielers of hondengang. Ook aangepaste mechanisatie zoals rupsbanden, halfgedragen of zelfrijdende machines, on-land ploegen en technieken om de lading te verlagen, komen aan bod. Preventie kan daarnaast ook bestaan uit verminderde betreding via doordachte passages en vaste rijpaden. Deze studie omschrijft eveneens hoe de draagkracht van de bodem verbeterd kan worden door rekening te houden met de bodemvochttoestand op het tijdstip van betreding en zorg te dragen voor de bodemstructuur. Qua remediërende maatregelen wordt gefocust op richtlijnen voor het mechanisch loswerken, het belang van regenwormactiviteit en de impact van doorworteling. De technische randvoorwaarden voor een effectieve mechanische decompactatie en het belang van een goede nazorg worden in detail toegelicht.Een aantal van de beschreven technieken werd toegepast op meerjarige proefvelden en geëvalueerd, waarbij aandacht werd besteed aan de effectiviteit van de maatregelen en de technische en economische haalbaarheid. Tot slot leverde deze studie een aanzet voor een praktijkgids voor en op maat van de landbouwers. Hierin wordt de meest nuttige en essentiële informatie overzichtelijk weergegeven.