De Index voor Duurzame Economische Welvaart (ISEW) voor Vlaanderen, 1990-2011

Abstract

Andere kijk op welvaart voor een effectiever beleid - Een herziening van het bruto binnenlands product als welvaartsindicator is noodzakelijk om duurzame vooruitgang te meten. Een betere index hiervoor is de Index of Sustainable Welfare (ISEW) die meer rekening houdt met natuurlijk en menselijk kapitaal. De laatste jaren overwegen steeds meer (regionale) overheden het gebruik van alternatieve welvaartsindicatoren voor de opvolging van hun beleid. Een geactualiseerd MIRA-rapport beschrijft het effectieve gebruik van de Index voor Duurzame Economische Welvaart of gerelateerde indicatoren in verschillende landen. Daarnaast bevat het rapport ook geactualiseerde cijfers van de Index voor Duurzame Economische Welvaart voor Vlaanderen.De Index voor Duurzame Economische Welvaart (ISEW) werd ontwikkeld naar aanleiding van kritiek op het bruto binnenlands product (BBP) als welvaartsindicator. De ISEW geeft een beter beeld van de werkelijke economische welvaart en sluit ook beter aan bij de perceptie van welvaart door de bevolking.Door de expliciete afweging van baten en kosten geeft de ISEW de bijdrage van de economie in een land of regio tot het welzijn van haar bevolking weer. De baten van economische activiteiten zijn goed weergegeven in de bestedingen van huishoudens, maar worden vervolgens gecorrigeerd voor de waarde van huishoudelijke arbeid, voor welvaartsverliezen door inkomensongelijkheid en voor uitgaven met een defensieve aard bedoeld om een bepaald welvaartsniveau in stand te houden. De kosten hebben voornamelijk betrekking op de aantasting van het milieu en de uitputting van het natuurlijk kapitaal.De economische, sociale en milieu-indicatoren die deel uitmaken van de ISEW bieden een brede waaier aan informatie voor beleidsmakers. De ISEW kan inzicht bieden in de bredere effecten van het gevoerde beleid en helpen om een effectiever beleid uit te stippelen dat het algemene welzijn op een duurzame manier verhoogt.Enkele landen hanteren al effectief de ISEW en Genuine Progress Indicator (GPI), gebaseerd op het theoretisch kader van de ISEW. De GPI wordt vandaag reeds gebruikt als alternatief voor het BBP in enkele staten in de VS. In Duitsland wordt momenteel gewerkt aan de National Welfare Index, een andere variant op de ISEW. In Vlaanderen werd de ISEW opgenomen als kernindicator in het Pact 2020 voor de opvolging van de doelstelling om Vlaanderen tegen 2020 te laten uitgroeien tot een competitieve, polyvalente kenniseconomie die op een duurzame manier welvaart creëert.Tussen 1990 en 2011 is het verschil tussen het BBP Vlaanderen per capita en de ISEW per capita voor Vlaanderen toegenomen. Terwijl het BBP/capita in de bestudeerde periode gestaag steeg (+29 %), toonde de ISEW/capita een ander verloop.De ISEW/capita daalde in dezelfde periode met ongeveer 7 %. Tijdens de periode 1990-2000 nam de ISEW nog toe, om nadien sterk terug te vallen. Tussen 2000 en 2005 daalde de ISEW/capita met bijna 60 % of ongeveer 15 % op jaarbasis. Tussen 2005 en 2011 herstelde de ISEW zich.De sterke daling van de ISEW tussen 2000 en 2005 kent twee hoofdoorzaken. Ten eerste ging de netto internationale investeringspositie van België, die werd doorgerekend naar Vlaanderen, erop achteruit. Ten tweede nam de inkomensongelijkheid in Vlaanderen toe. De toename van de milieukosten, meer bepaald van de klimaatverandering en het gebruik van niet-hernieuwbare energiebronnen, droeg ook bij aan de daling van de ISEW in Vlaanderen, zij het in mindere mate.Tussen 2006 en 2011 lag de verbetering van de netto internationale investeringspositie van België aan de basis van het herstel van de ISEW voor Vlaanderen. Daarnaast valt ook de vertraagde toename van de kosten van de uitputting van het natuurlijk kapitaal op. Het gebruik van niet-hernieuwbare energiebronnen binnen de Vlaamse economie neemt af sinds 2005.De kosten van economische activiteiten die binnen de ISEW worden meegenomen hebben betrekking op het verlies van ecosysteemdiensten. In de ISEW voor Vlaanderen wordt een correctie doorgevoerd voor:de degradatie van de leefomgeving, meer bepaald water- en luchtverontreiniging, klimaatverandering en de aantasting van de ozonlaag;de uitputting van het natuurlijk kapitaal.Een verbetering van het milieu uit zich in de ISEW door een daling van de kosten.