Worldwide environmental impacts of consumption and production in Flanders: feasibility of an environmental input-output model for Flanders

Abstract

Voorliggend onderzoek (report in English) heeft tot doel de mogelijkheden en beperkingen van een Vlaams input-output model met milieuextensies gedetailleerd in kaart brengen, knelpunten en suggesties op te lijsten voor verdere ontwikkeling van het ‘Vlaamse’ model, en indicatoren voor materiaalgebruik, emissies en milieu-impact per productiesector en/of consumptiedomein te bepalen.Om haar productie en consumptie te ondersteunen, onttrekt Vlaanderen wereldwijd grondstoffen aan het milieu. Deze ontginningen en de daaropvolgende productie- en consumptieprocessen leiden tot allerhande milieuverstoringen, gaande van verontreiniging door afval en emissies, over verlies van land en ecosytemen, tot uitputting van schaarse grondstoffen. Die milieuverstoringen situeren zich niet alleen in Vlaanderen zelf, maar ook in de landen waar die grondstoffen worden ontgonnen en verwerkt tot materialen en producten bestemd voor productie en consumptie in Vlaanderen.Duurzaam gebruik van grondstoffen en andere natuurlijke hulpbronnen krijgt dan ook veel aandacht op de verschillende beleidsniveaus. ‘Voorraden/natuurlijke hulpbronnen’ is zowel in het zesde milieuactieprogramma van de Europese Gemeenschap als in het Federaal Plan Duurzame Ontwikkeling 2004-2008 en het Vlaamse Mina-plan 3 één van de inhoudelijke prioriteiten. Op Europees niveau wordt dit vertaald in de uitwerking van een thematische strategie aangaande het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen, op federaal niveau in een aantal acties, onder meer minder gebruik van natuurlijke hulpbronnen en een strategie voor duurzame producten, en op Vlaams niveau in een project ‘beleid gericht op voorraden’.Eén van de sleutelindicatoren in het MINA-plan 3 om het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen op lange termijn te evalueren is de Totale Materialen Behoefte (TMB). Deze indicator, die sinds 2001 jaarlijks werd gerapporteerd in MIRA-T, geeft aan hoeveel primaire grondstoffen Vlaanderen jaarlijks in beweging zet. De TMB geeft echter geen beeld van de milieuverstoringen gekoppeld aan dat gebruik van grondstoffen. In MIRA-T 2004 werd ook gerapporteerd hoeveel afval en emissies in Vlaanderen zelf ontstaan door ontginningen en door gebruik van grondstoffen in productie- en consumptieprocessen. Deze laatste indicator geeft echter geen beeld van de milieuverstoringen die we veroorzaken in het buitenland. Ook de verdeling van het grondstofgebruik en de milieuverstoringen over de verschillende productie- en consumptiedomeinen was niet in beeld te brengen met deze indicatoren. In het streven naar een duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen is het belangrijk om de totale milieuverstoringen ten gevolge van de Vlaamse productie en consumptie te verminderen. Dit vereist de ontwikkeling van indicatoren die de totale milieuverstoringen ten gevolge van ontginning en gebruik van grondstoffen in beeld brengen, ook de milieuverstoringen buiten Vlaanderen. Deze indicatoren moeten het beleid bovendien aangeven bij welke productiesectoren en/of consumptiedomeinen de prioritaire knelpunten zitten.Om milieuverstoringen te linken aan productiesectoren en consumptiedomeinen bestaan er internationaal gehanteerde methodes. Deze methodes steunen onder meer op input-output analyse.