Gebromeerde brandvertragers en perfluorverbindingen in Vlaanderen: onderzoek naar verspreiding, humane opname, gehaltes in humane weefsels en/of lichaamsvochten, en gezondheidseffecten als basis voor de selectie van geschikte milieuen gezondheidsindicatoren (BFRISK)

Abstract

Deze verkennende studie tracht een algemeen beeld te schetsen van verspreiding van gebromeerde en perfluorverbindingen in Vlaanderen en de mogelijke effecten ervan op de menselijke gezondheid. Ondanks het jarenlang gebruik van beide productklassen is dit tot hiertoe het eerste onderzoek dat de contaminatieprofielen van deze producten in Vlaanderen in relatie tot de menselijke gezondheid tracht in kaart te brengen. Perfluoralkyl chemicaliën (PFCs) worden sinds de jaren 60 massaal gebruikt voor de behandeling van o.a. kleding, in blusschuim enz.. omwille van hun specifieke eigenschappen (water- en vetafstotend, persistent t.o.v. zuren, … ). Sinds begin 2000 werd duidelijk dat de bevolking van vnl. westerse landen reeds lange tijd wordt blootgesteld aan deze klasse van chemicaliën. PFCs omvatten een brede waaier aan componenten bestaande uit tientallen structureel verschillende chemicaliën met één gemeenschappelijk kenmerk: de perfluor-alkyl keten (figuur 1). Deze perfluorstructuur zorgt voor de gewenste inerte eigenschappen. De meest voorkomende en best gedocumenteerde stof is PFOS (perfluorooctaansulfonaat). PFCs zijn biologisch niet of nauwelijks afbreekbaar, stapelen zich op in de voedselketen en worden wereldwijd aangetroffen in biota (pinguins, ijsberen, vissen etc) (Giesy & Kannan, 2001). De gezondheidsrisico's voor de mens worden op dit ogenblik nog in detail onderzocht, al staat vast dat deze stoffen verscheidene toxische nevenwerkingen vertonen zoals neurologische en endocriene effecten in reproductiestudies van ratten (Kannan et al., 2004). De OESO heeft PFOS gekatalogeerd als "toxisch voor zoogdieren" (OECD, 2002), de USEPA heeft recent PFOA (perfluoroctanoaat, EPA, 2006) als "carcinogeen voor proefdieren" geklasseerd.