Metabolisme van Antwerpen: Stad van Stromen

Abstract

Wereldwijd winnen metropolitane regio’s aan economisch belang. Sociale, ecologische en ruimtelijke uitdagingen zetten het stedelijk systeem onder druk. Steden en stadsregio’s werken daarom aan oplossingen om de veerkracht en leefbaarheid te vergroten. Er liggen uitdagingen op het kruispunt van werk, economie, ondernemerschap, slim materialen- en bodembeheer, natuur in de stad, ruimtegebruik, mobiliteit en logistiek. De zoektocht naar nieuwe en werkbare concepten en praktijken voor de stad van morgen is volop aan de gang. Een van die nieuwe concepten is ‘de circulaire stad’. Stromen in en rondom de stad, zoals water, mensen, goederen en energie, vormen steeds vaker de basis van het denken over de toekomst van de stad. We beschouwen de stad of stadsregio als een ecosysteem: een complex, uitgestrekt en interactief metabolisme dat onophoudelijk werkt om in de behoeften van zijn bewoners te voorzien. Het concept van de ‘circulaire stad’ streeft ernaar die ‘stofwisseling’ te verbeteren, duurzamer en veerkrachtiger te maken, kringlopen te sluiten. In ‘Visie 2050’, de langetermijnstrategie voor Vlaanderen, is ‘de transitie naar een circulaire economie’ een van de zeven transitieprioriteiten of structurele veranderingen met een grote impact op de samenleving. In de circulaire economie gaan we efficiënter om met grondstoffen, materialen, energie, water, ruimte en voedsel door kringlopen slim te sluiten. Natuurlijke hulpbronnen worden zo veel mogelijk hergebruikt. De uitwerking van de transitie naar een circulaire economie gebeurt daarom in nauwe samenhang met de andere transities: slim wonen en leven, de sprong maken naar industrie 4.0, levenslang leren en de dynamische levensloopbaan, werk maken van zorg en welzijn 4.0, werken aan een vlot en veilig mobiliteitssysteem, zorgen voor een energietransitie.Antwerpen is bij uitstek een stad van stromen. Het meest in het oog lopend zijn de goederen, de havenactiviteiten en het water. Maar ook lucht, verkeer, sedimenten en afval bewegen doorheen de stad, langs zichtbare en minder zichtbare ruimtelijke knooppunten, met meer of minder impact op mens en milieu. De stad bundelt mensen, bedrijven en maatschappelijke functies op een relatief kleine oppervlakte. De stad is ook een broeiplaats van lef, innovatie en ondernemerschap. Daarom biedt ze het perfecte laboratorium om de circulaire economie op het terrein te testen. Het onderzoekstraject ‘Antwerpen, de circulaire stad van morgen’ heeft als doel nieuwe inzichten te genereren op het kruispunt van stedelijkheid, circulaire economie en ruimtelijke opgaven in de Antwerpse context. Enerzijds moet het traject de actualisering van het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen (afgekort s-RSA) voeden én het beleid in staat stellen om strategisch en operationeel de juiste accenten te leggen in interactie met iedereen die betrokken wil zijn: bedrijven, burgers en organisaties. Anderzijds kan Antwerpen een testcase zijn om te onderzoeken hoe we op grotere, stadsregionale schaal kringlopen kunnen sluiten en evolueren naar duurzame, circulaire steden.