Megatrends: Hoe gaan we er samen mee aan de slag voor een duurzaam en veerkrachtig Vlaanderen?

Abstract

Op 18 december 2015 organiseerden de Vlaamse Milieumaatschappij, ARGUS en The Shift een conferentie over megatrends. De veerkracht van Europa en Vlaanderen (maatschappelijk, ecologisch en economisch) zal in de komende decennia ook sterk worden beïnvloed door wereldwijde megatrends. Hoe zullen ze lokale niveaus beïnvloeden? De rode draad was hoe wij als stakeholders samen aan de slag kunnen gaan met megatrends. Welke obstakels komen we tegen? Maar vooral ook welke hefbomen hebben we om structurele veranderingen in ruimtelijke ordening, mobiliteit, energie en productie en consumptie te realiseren? Een van de conclusies is dat niet bezitten, maar delen het devies is. De Vlaamse ruimte, mobiliteit, energiesystemen en productie en consumptie kunnen profiteren van collectieve systemen en initiatieven van burgers/consumenten.Waarom? Voor en door wie?Na de publicatie van het Megatrendsrapport eind 2014 was de tijd rijp om die kennis over megatrends te verdiepen, het debat errond te voeren en actiegerichtheid ervoor te stimuleren. Verdieping en debat kunnen een meerwaarde bieden voor het langetermijn(milieu)beleid in Vlaanderen. En ze dragen bij tot onderbouwde en gedragen visievorming en concrete acties voor milieuthema’s in Vlaanderen.Daarom sloegen de Vlaamse Milieumaatschappij, ARGUS en The Shift de handen in elkaar om stakeholders uit overheden, bedrijfsmiddens, maatschappelijk middenveld en onderzoekswereld samen te brengen. De rode draad doorheen de conferentie was hoe we samen aan de slag kunnen gaan met megatrends met het oog op duurzame en veerkrachtige maatschappelijke systemen.Leidende vragenWelke obstakels komen we tegen, maar vooral ook welke hefbomen hebben we om samen koerswijzigingen en effectieve doorbraken in ruimtelijke ordening, mobiliteit, energie en productie en consumptie te realiseren?Deze verhaallijn vertaalde zich in de volgende leidende vragen:Wat zijn de belangrijkste uitdagingen en onzekerheden van globale megatrends voor deze maatschappelijke systemen?Wat zijn de belangrijkste strategieën voor structurele veranderingen naar duurzame en veerkrachtige systemen?Wat zijn de belangrijkste obstakels voor deze structurele veranderingen en welke hefbomen kunnen we hiervoor inzetten?ProgrammaPlenaire presentaties van Philippe D’Hondt, administrateur-generaal van de VMM, dagvoorzitter Pieter Leroy, hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen en Hans Bruyninckx, directeur van het Europees Milieuagentschap leidden de hoofdbrok van de conferentie in: vier interactieve workshops waarin de deelnemers zelf aan zet waren.De vier maatschappelijke systemen waarop megatrends inwerken vanuit milieuperspectief, stonden centraal in vier werksessies. Om de groepsdiscussies te documenteren en te prikkelen werd elke sessie ingeleid door de sessievoorzitter en drie experten. Daarop volgden telkens geanimeerde debatsessies. Ten slotte bracht de dagvoorzitter de belangrijkste inzichten samen in een plenair debat.ConclusiesEr is nood aan een systeemoverschrijdende ruimtelijke visie en aan ruimte om collectief engagement en zelforganisatie te bevorderen, met de overheid als sterke regisseur om doelen op te leggen.Mobiliteit moet onderdeel worden van andere processen zoals ruimtelijke ordening. Een modal shift voor korte en middellange verplaatsingen is noodzakelijk met de auto als laatste optie, ondersteund door meer op maat gesneden infrastructuur voor duurzame vervoerswijzen.Elektriciteit, warmte en mobiliteit moeten meer geïntegreerd worden. Dit vereist betere afstemming tussen actoren zoals overheden en het anders betrekken van bepaalde actoren zoals burgers/consumenten en gevestigde spelers.Het is belangrijk om de waardeketen in zijn geheel te benaderen, over disciplines heen te werken en meer rekening te houden met de rol van consumenten door hen niet enkel als laatste schakel te beschouwen, meer rekening te houden met hun afwegingskaders en voor beter toegesneden business modellen te zorgen.Niet bezitten, maar delen is het devies: met het oog op hun duurzaamheid en veerkracht kunnen de Vlaamse ruimte, mobiliteit, energiesystemen en productie en consumptie profiteren van collectieve systemen en initiatieven van burgers/consumenten.