Koppeling van ruimtemodel met transportmodel voor berekening toekomstscenario's

Abstract

Via een onderzoeksopdracht van MIRA ontwierp VITO een prototype van het ATLAS-model. Dit model integreert een transportmodel in het bestaande RuimteModel Vlaanderen. Op die manier houdt het model bij de berekening van toekomstscenario’s rekening met wederzijdse interacties tussen het landgebruik en transport. Na integratie van de gegevens van het Vlaams Verkeerscentrum rond transport in Vlaanderen werd een eerste simulatie gedaan met het ATLAS-model. Daarnaast werden mogelijke toekomstscenario’s verkend.Bij het opstellen van vooruitzichten voor transport is het van belang om de interacties tussen het landgebruik en transport op te nemen. Transport en landgebruik beïnvloeden elkaar als volgt: enerzijds bepaalt de locatiekeuze van mensen en economische activiteiten de resulterende transportstromen. Anderzijds zullen de kenmerken en de performantie van het transportsysteem een invloed hebben op de ontwikkeling van het landgebruik. Bereikbaarheid is immers een van de factoren die de locatiekeuze van mensen en bedrijven bepaalt. Daarnaast hebben transportinfrastructuur en transportstromen ook andere effecten, zoals bv. milieueffecten, die de aantrekkelijkheid van locaties negatief beïnvloeden. Het ATLAS-model (Assessing Transport and Land Use Scenarios) dient om deze aspecten te kunnen bestuderen. Het doel is om een model te bekomen op systeemniveau dat kan worden ingezet om maatregelen in drie beleidsdomeinen (transport, ruimte en milieu) op elkaar af te stemmen, met behulp van langetermijn scenario-oefeningen.Het doel van deze studie was tweeledig. Het ATLAS-model werd gevoed met gegevens van het Vlaams Verkeerscentrum rond transport in Vlaanderen en er werd een eerste simulatie uitgevoerd. Daarnaast verkende het project wat de potentiële bijdrage kan zijn van het ATLAS-model aan de constructie van toekomstscenario’s.Het ATLAS-model bestaat uit twee geïntegreerde delen: een ruimtelijk dynamisch landgebruikmodel en een transportmodel. Beide onderdelen zijn zowel onafhankelijk van elkaar als gekoppeld inzetbaar.Het ruimtelijk dynamisch landgebruikmodel is het bestaande RuimteModel Vlaanderen. Het is een ruimtelijk simulatiemodel op hoge resolutie en kan de impact van verschillende beleidskeuzes op het toekomstig ruimtegebruik verkennen. Het combineert de effecten van socio-economische ontwikkelingen, en van bestaand en gepland beleid (ruimtelijk beleid en transportbeleid) in scenario’s voor mogelijke ontwikkelingen in Vlaanderen, België, Europa of de rest van de wereld. Daarnaast evalueert het de beleidskeuzes op sociaal, economisch en ecologisch vlak met behulp van ruimtelijke duurzaamheidsindicatoren.Het transportmodel is een geaggregeerd model voor het personenvervoer in Vlaanderen. Het model opereert op het niveau van verkeerszones die een aggregaat zijn van de cellen uit het ruimtelijk model. In elk jaar vertrekt het van de lokalisatie van de gezinnen en de werkgelegenheid en de kenmerken van de verkeerszones, zoals bepaald in het landgebruikmodel. Het neemt de evolutie van het voertuigpark mee als een exogene factor. Op basis van deze inputs bepaalt het: (i) het aantal verplaatsingen voor drie motieven: woon-werk, woon-school en overige motieven; (ii) de oorsprong en de bestemming van de verplaatsingen; (iii) de modale keuze en de tijdstipkeuze; (iv) de route tussen elke oorsprong en bestemming; (v) de emissies en het energieverbruik verbonden aan de transportstromen. Ook worden er bereikbaarheidsindicatoren opgesteld, die het landgebruik mee zullen bepalen.Het innoverende van de ATLAS-benadering bestaat erin dat het transportmodel en het landgebruikmodel interageren met elkaar zodat de wederzijdse beïnvloeding van veranderingen in het transportsysteem en veranderingen in het landgebruik meegenomen worden bij het opstellen van langetermijn vooruitzichten.Het ATLAS-model kan de impact van algemene demografische en economische evoluties op de transportstromen en het landgebruik inschatten. Ook de emissies en het energiegebruik die gepaard gaan met het transport kunnen berekend worden. Daarnaast kunnen de effecten van ruimtelijk beleid op de transportstromen en het landgebruik nagegaan worden. Bepaalde types van ruimtelijke interactie kunnen gestimuleerd worden zoals bv. kantoren in de buurt van stations, industrie en commerciële activiteiten op industrieterreinen. De ruimtelijke inrichting kan ook veranderd worden zoals het opnieuw verdichten van steden om stadsuitbreiding tegen te gaan. Ook verschillende vormen van transportbeleid kunnen geëvalueerd worden zoals prijsmaatregelen, regulering en infrastructuurmaatregelen. Voorbeelden van prijsmaatregelen zijn bv. rekeningrijden, premies voor meer milieuvriendelijke voertuigen, wijzigingen in verkeersbelastingen. Regulering kan bv. op vlak van emissies of energiegebruik. Infrastructuurmaatregelen kunnen bv. tot doel hebben ontsnippering tegen te gaan. Het effect van het uitbreiden of inkrimpen van infrastructuur kan bepaald worden. Er werd een eerste simulatie uitgevoerd om het prototype van het ATLAS-model uit te testen. Bijkomende gegevens zijn nodig om het model verder te optimaliseren om volwaardige beleidsscenario’s op vlak van ruimtebeleid, transportbeleid en milieubeleid op Vlaams niveau door te rekenen. Ook de effecten van grote infrastructuurwerken of vestigingskeuzes van bedrijven en gezinnen in steden en gemeenten zullen kunnen worden berekend.