Vergroening van het belastingstelsel in Vlaanderen - Actualisatie en uitdieping

Abstract

Vergroent het belastingstelsel in Vlaanderen? Het antwoord op deze vraag is neen. Sinds 1997 is er geen vergroening meer waar te nemen van het belastingstelsel van toepassing in Vlaanderen. Er is zelfs eerder een lichte evolutie in de tegenovergestelde richting. Dit blijkt uit een nieuw MIRA-onderzoeksrapport uitgevoerd door HIVA-KU Leuven. Op basis van de inkomsten valt een derde van de milieubelastingen van toepassing in Vlaanderen onder Vlaamse bevoegdheid zodat Vlaanderen maar voor een deel impact heeft op de vergroening van het belastingstelsel in Vlaanderen.Er zijn zowel Vlaamse als federale milieubelastingen van kracht in Vlaanderen. Van de totale inkomsten gegenereerd uit milieubelastingen is 34 % Vlaamse bevoegdheid. Hieronder vallen de inkomsten uit transportbelastingen en de Vlaamse milieuheffingen. Inkomsten uit energiebelastingen en de federale milieutaksen zijn federale bevoegdheid en goed voor 66 % van de inkomsten. De milieubelastingen in Vlaanderen hebben de laatste jaren niet aan belang gewonnen in het beleidsinstrumentarium. De Europese Commissie en de OESO roepen nochtans hun lidstaten al sinds het begin van de jaren 1990 op om hun belastingen te vergroenen. Milieubelastingen worden beschouwd als een effectief en efficiënt beleidsinstrument om milieuproblemen te bestrijden. Dit rapport doet geen uitspraken over de effectiviteit van het milieubeleid als geheel in Vlaanderen.De Europese Commissie en de OESO roepen op om de vergroening van het belastingstelsel te realiseren door een verschuiving van arbeidsbelastingen naar minder groeiverstorende belastingen, zoals milieubelastingen. Alle indicatoren uit de studie geven aan dat het belastingstelsel van toepassing in Vlaanderen in de periode 1989-1997 een sterke vergroening heeft gekend. Voor de periode 1997 tot heden is er echter geen verdere vergroening meer waar te nemen. Er is zelfs eerder een lichte evolutie in de tegenovergestelde richting. Dit is ook het geval in de meeste van onze buurlanden. In vergelijking met andere Europese landen heft Vlaanderen ook hoge arbeidsbelastingen. Kortom, Vlaanderen tekende tot nu toe nog geen verschuiving op van de belastingdruk op arbeid naar milieu.Noot: voor elk land/regio zijn er vier observaties: voor 1995, 2000, 2005 en 2010; deze laatste waarde heeft een pijltje om de richting van de evolutie duidelijk te maken. Om de figuur niet te overladen, worden enkel de buurlanden en enkele grote Europese landen weergegeven. De horizontale en verticale stippellijnen geven de gemiddelden voor de EU-27 weer voor 2010.Verdere vaststellingen van het rapport zijn:de inkomsten uit milieubelastingen van toepassing in Vlaanderen zijn laag ten opzichte van de totale belastingopbrengsten en ten opzichte van het bruto binnenlands product;de federale overheid heft lage energiebelastingen in vergelijking met andere Europese landen, wat hoofdzakelijk de lage inkomsten uit milieubelastingen in Vlaanderen verklaart;de tarieven op benzine en diesel, gecorrigeerd voor inflatie, zijn in de laatste twee jaren gedaald;de transportbelastingen kenden een stabiel verloop;de Vlaamse milieuheffingen namen lichtjes toe.De Europese Commissie heeft de lidstaten opgeroepen om potentieel milieuschadelijke subsidies te inventariseren én ze uit te faseren tegen 2020. In dit kader kijkt deze studie naar belastingverminderingen en -vrijstellingen op milieubelastingen. Belastingverminderingen en -vrijstellingen kunnen immers worden beschouwd als subsidies.Het rapport bevat een expertenbeoordeling over de economische, sociale en milieu-impact van drie belastingverminderingen en -vrijstellingen op milieubelastingen. De drie cases werden geselecteerd op basis van de volgende criteria:een duidelijke steunmaatregel;significante belastingverminderingen;representatief voor de doelstellingen van de meeste milieubelastingen.De drie geselecteerde maatregelen betreffen alle drie een federale bevoegdheid:de degressiviteit van de federale bijdrage op elektriciteit;de terugbetaling van de professionele diesel;de maximumprijzen voor elektriciteit en gas.De visies van de experten zijn niet unaniem, maar geven voor 2 cases een richting aan, die beleidsmakers kunnen ondersteunen bij het vormen van een eindoordeel, rekening houdend met de beleidsdoelstellingen. De resultaten van de drie casestudies zijn evenwel niet te veralgemenen naar andere belastingverminderingen en -vrijstellingen.